disbåtchî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye 1

S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « disbåtchî », el pout stitchî vaici.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /dis.bɔː.ˈt͡ʃiː/ /dys.baː.ˈt͡ʃi/ /dis.boː.ˈt͡ʃiː/ /dis.boː.ˈt͡ʃɛ/ /dys.boː.ˈt͡ʃiː/ /dys.boː.ˈt͡ʃe/ /dœs.boː.ˈt͡ʃi/ /dɛs.bɔː.ˈt͡ʃiː/ (betchfessî å)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /dis.bɔː.ˈt͡ʃiː/
• Ricepeures : dis·bå·tchî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	disbåtche
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	disbåtchîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	disbåtchans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	disbåtchnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	disbåtchrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	disbåtchive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	disbåtche
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	disbåtchî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

disbåtchî (viebe å coplemint) (å prono : si disbåtchî)

1. rinde målureus.
   • Ni fjhoz nén ça, vos l’ pôrîz disbåtchî.
2. fé piede li Nôr a (ene djin), el rinde tote pierdowe.
   • I n’ fåt nén co disbåtchî ci efant la dipus k’ i n’ l’ est.

Parintaedje

• disbåtchant
• disbåtchance
• disbåtche
• disbåtchmint

Sinonimeye

• (rinde målureus) : disvoyî, dizawirer, anoyî, disbeli
• (rinde tot pierdou) : dizôrner, disnorter, dislampurner, diswaibyî

Ratournaedjes

rinde målureus

• Francès : attrister ^(fr), désoler ^(fr)

rinde tot pierdou

• Francès : perturber ^(fr)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	disbåtchî	disbåtchîs
femrin	disbåtcheye	disbåtcheyes

disbåtchî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "disbåtchî", ki pout esse eployî come addjectif et come sustantif.

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	disbåtchî	disbåtchîs
femrin padrî	disbåtcheye	disbåtcheyes
femrin padvant	disbåtcheye	disbåtcheyès

disbåtchî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

1. ki n’ a pupont d’ rafiya d’ viker.
   • Elle a l’ air tote disbåtcheye.
   • Ayir,
     Sins k’ i nel oizénxhe dire,
     I shonnént disbåtchîs,
     Les vîs — Jean Guillaume (fråze rifondowe).
   • Merci bråmint des côps, comere,
     Pol boket d’ pwin et l’ pitit vere
     K’ tot etir m’ a rmetou d’ astok,
     Cwand les cråxholets pixholéts,
     Riyént tot d’ èm vir disbåtchî — Julos Beaucarne, ratournant Georges Brassens (fråze rifondowe).
2. k’ a del poenne et del colere.
   • Li djårdinî esteut disbåtchî di vey ses beas rôzîs, fén emîlés, tourner a rén — Claire Colonval (fråze rifondowe).
   • Dji so disbåtchî droci.
     Dj’ end a m’ conte di vos toûs et d’ vos fåssès amours — Julos Beaucarne, ratournant Molière (fråze rifondowe).
3. k’ a del bråmint del poenne.
   • Dispu l’ democratijhaedje des voyaedjes, tos les vîs cous disbåtchîs si rtrovèt a Benidorm — Charles Staquet (fråze rifondowe).
4. ki s’ fwait må do måleur d’ èn ôte.
   • Dj’ avans stî foirt disbåtchîs d’ aprinde po nosse mononke ; li Bon Diu si åme ! — Lete di condoleyance (fråze rifondowe).
5. al plouve tot cåzant do tins, do cir.
   • Aprindoz nos l’ espwer mågré l’ cir disbåtchî. — Josée Mathot (fråze rifondowe).

Sinonimeye

• (ki n’ a pupont d’ plaijhi a viker) : disbeli, disvoyî, dizôrné, disnorté, catibulé, discatibulé, trisse
• (k’ a del poenne et del colere) : mwais, måvlé
• (k’ a del bråmint del poenne) : discoraedjî, poenneus / peneus
• (al plouve tot cåzant do tins) : grigneus.

Ratournaedjes

sins rafiya d’ viker

• Francès : désespéré ^(fr), triste ^(fr), cafardeux ^(fr), maussade ^(fr), désabusé ^(fr)

k’ a del poenne et do discoraedjmint

• Francès : découragé ^(fr), ennuyé ^(fr), attristé ^(fr), fâché ^(fr)

k’ a del bråmint del poenne

• Francès : triste ^(fr), abattu ^(fr), affligé ^(fr), perturbé ^(fr)

ki s’ fwait må do måleur d’ èn ôte

• Francès : désolé ^(fr), attristé ^(fr)

al plouve tot cåzant do tins, do cir

• Francès : maussade ^(fr), morose ^(fr)

Etimolodjeye 2

S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « disbåtchî », el pout stitchî vaici.

Viebe

disbåtchî (viebe å coplemint)

1. rissaetchî ene båtcheye (èn inte-deus).

Parintaedje

• disbåtchaedje

Ratournaedjes

rissaetchî ene båtcheye

• Francès : décloisonner ^(fr)

Etimolodjeye 3

S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « disbåtchî », el pout stitchî vaici.

Viebe

disbåtchî (viebe å coplemint)

1. fé cwiter èn ovraedje, on patron (sovint po èn ôte).
   • Volkswagen aveut disbåtchî li directeur des atchtaedjes da Volvo.

Parintaedje

• disbåtchaedje
• disbåtcheu

Ratournaedjes

fé cwiter èn ovraedje, on patron

• Francès : débaucher ^(fr)