Aller au contenu

vini

Èn årtike di Wiccionaire.
Plinne cogne Spotcheye cogne
vini vni

Etimolodjeye

[candjî]

Tayon-bodje latén « venīre » » (minme sinse).

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) vén
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) vinoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) vinans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) vegnnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) vénrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) vineu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) vegne
pårt. erirece (dj’ a, vos av) vinou
Ôtes codjowaedjes sipepieus tåvlea

vini

  1. (v. sins coplemint) si raprepyî do cåzant.
    • Li singlé vneut di m’ costé.
    • Mins les vijhéns, zels, ki m' vinèt tos les djoûs taener avou, mwints côps, totes biestreyes et leus kigne-cagnes André Henin (fråze rifondowe).
  2. (v. sins coplemint) ariver.
    • Dji n’ sai nén kimint ki ciste idêye la lyi a vnou el tiesse.
    • Cwand i dmeure sol pot trop lontins, dji lyi creye « ça vént ? »
    • Les Inglès, ki nos avént e leu mantche, vinît dner on côp d' mwin ås Espagnols Dieudonné Salme (fråze rifondowe).
    • On bea djoû, mi toû vna; dj' aveu fwai piede pacyince a m' mame, ele mi hapa på pougn, mi moenna disk' a l' ouxh del måjhone di penitince, et m' î vola fé intrer forceymint Henri Forir (fråze rifondowe).
  3. (shuvou d' èn infinitif) aler fé ene sacwè.
    • Ene målureuse bixhe si vna piede avou s’ djonne å mitan del trake. Li pôve rôbaleuze aveut-st avou la ene sote idêye. Ele l’ aléve payî tchir. Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
  4. crexhe comifåt, tot djåzant d’ ene plante.
    • Waite come les agnons vnèt bén, ciste anêye ci.
  5. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « a ») fé ene sacwè d' atoumance.
    • On gros loulou k’ vént-st a passer,
      Leve ene pate, et, d’ èn air ficele,
      Ramouye påjhûlmint leu diner. Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), «Les deux djas’resses», p.121 (fråze rifondowe).
  6. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « di ») aveur come provnance, come tayon.
    • Did dou vént i, ci-la, avou s’ cabolêye pea ?
    • Çou ki vént d’ tchén bawe, çou ki vént d’ poye grete.
  7. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « di ») aveur tot djusse fwait ene sacwè.
    • Nos vnans d' rapetassî ene respulêye di sovnances Philippe Maudoux (fråze rifondowe).
    • Mi popa vént d’ intrer al gargote da Plantroûle. Joseph Mignolet, « Al Bèle Fontinne », comèdèye di treûs akes, 1924, p.41 (fråze rifondowe).
  8. (v. sins djin) aspiter el tiesse (d’ ene sakî).
    • Li powezeye, ça m’ vént tot seu.
  9. (v. sins djin) avou on coplemint k' est come on sudjet.
    • Cwand v’néve des djins o l’ mâhon, ku ç’ fouhe dès cis do viyèdje ou dès cis d’â-d’foû, ku ç’ fouhe lu mêsse du scole, lu curé, l’ docteûr ou l’ vètèrinêre, lès martchands d’ bièsses, turtos djâzint l’ walon Camille Gaspard.
    • Après Buffon i n-a v’nou bråmint dès savants èt dès cwèreûs qu’ont s’crît dès hopês d’ lîves so lès bièsses pitites ou grosses, di chal èt d’ aute på. Joseph Minet, "Les oujheas di nosse payis", p. 5.
  10. (v. sins djin) ariver, advini.
    • Cwand i m’ vént do toumer sins exhowe,
      Dj’ endè va l’ tiesse baxhowe
      Avou mes screts-mawets,
      Fé ene tournêye e bwès. Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Anôy’mint », 1925, p.40 (fråze rifondowe).
  11. (aidant viebe) Loukîz a : « vini di ».

Ratourneures

[candjî]
  1. çou ki vént d’ tchén bawe, çou ki vént d’ poye grete
  2. vini å monde : rexhe do vinte di s' mame

Parintaedje

[candjî]

Mots d’ aplacaedje

[candjî]

(avou l’ parintaedje)

Contråve

[candjî]

aler

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

[candjî]
si raprotchî do cåzant