gueuye
-
gueuye d' ene vatche (nén måhonteus)
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « gula » (minme sinse).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ɡøːj/ /ɡøːl/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɡøːj/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]gueuye femrin
- (antomeye des biesses) (sociålmint comifåt) boke d' ene biesse.
- Dins l' må d' araedje, n a do gletaedje ki court foû del gueuye.
- (po rabaxhî, måhonteus) boke d' ene djin cwand k' ele djåze bråmint u må, u k' ele boerleye.
- Clô t' gueuye !
- Clô t' gueuyeet mindje çou k' t' as !
- Et s' nos a t i dit ossu ki, après çou k' les Bedjes elzî ont fwait, minme les boufes al gueuye d' Obélix estént on plaijhi — Paul-Henri Thomsin, ratournant Astérix amon lès Bèljes, 2022, p. 9 (fråze rifondowe).
- (måhonteuzmint) po rabaxhî :
- (sociålmint comifåt)grande ronde adroveure (d' ene sacwè)
- Li gueuye do saetch. Li gueuye do caenon. Li gueuye do for. Li gueuye do shabot. Li gueuye del citere. Li gueuye di l' ouxh.
- Ni dmoroz nén al gueuye di l' ouxh, vos atraproz on froed.
Ratourneures
[candjî](po les biesses)
- magnî e plinne gueuye : aveur bråmint a magnî, po des biesses.
- aveur li gueuye fwaite : aveur tos les dints di dvant k' ont crexhou, tot djåzant d' on tchvå d' ene vatche di cénk ans.
- gueuye di pourcea : (mot d' acleveu) tot djåzant d' on vea, gueuye avou on trop court babetch, a môde d' on pourcea.
- esse tinre el gueuye : tot djåzant d' on tchvå, risponde do côp cwand on saetche sol moir, esse åjhey a moenner.
- esse deur el gueuye : esse målåjhey a moenner tot djåzant d' on tchvå.
- Les poyes ponèt på betch et les vatches dinèt pal gueuye : i fåt bén sognî les biesses po-z aveur do rindaedje.
- si tchôkî u : si taper u : tchaire el gueuye do leu : si mete luminme dins ene sitouwåcion k' on-z aveut peu d' î esse.
- Toplin des pousses estént epweznés. Avéns ns li måleur d' esse disrotés, si nos dmandéns l' voye ås baligants ki n' trovéns, is nos cdûjhént, mins e l' gueuye do leu. Et les femreyes, vola des cenes k' ont ferou des beas côps !— Dieudonné Salme, Li houlot (fråze rifondowe).
- ostant ene fraijhe el gueuye d' on leu
- Côper a gueuye di rinne : côper e xhuflet.
- I fwait l' efet d' on grin d' avoenne dins l' gueuye d' on bådet : i vout parexhe on nel voet nén å mitan des ôtes.
(po les djins, sinse di "cåzer")
- råyî s' gueuye
- fé di s' gueuye, fote di s' gueuye
- Il a bråmint dol gueuye et waire d'efet u: il a dpus d' gueuye ki d' efet : i cåze bråmint, mins i n' fwait nén çk' i dit.
- I n' a kel gueuye di bon (di boune) : i djåze bén, et s' vanter, mins i n' fwait rén d' bon.
- I n' a vnou k' avou s' gueuye : i n' a pont apoirté d' bistoke estant priyî ene sadju.
- Il a ene gueuye a trinte-shijh tournants : i cåze bén, et il a todi l' pîce po mete å trô.
- Il a ene gueuye d' avocåt : i djåze bråmint et bén.
- Avou l' gueuye k' il a, i vindreut del miere : i sait djåzer po-z atourner les djins a atchter çou k' i vind.
- tchanter a gueuye disployeye : tchanter foirt.
- i fåreut ene sifwaite tcherêye di four po stoper l' gueuye des djins : les djins kidjåzront tofer les pareys a zels.
- Il a trop di gueuye u : Il a l' gueuye divant les dints u : il a fwait ndaler s' gueuye u: il a fwait peter s' gueuye : il a dit des cayets k' i n' åreut nén dvou.
- F.
- C' est on trop-di-gueuye u: c' est ene grande gueuye : i djåze bråmint.
- C' est ene måle gueuye u: ene gueuye di sierpint u: ene laide gueuye u: ene metchante gueuye u: ene efiante gueuye u: ene flairante gueuye u: ene gueuyea blame : ene djin ki dmeprijhe tofer les ôtes.
- ene gueuye d' atotes : ene djin ki respond sins s' djinner.
- I minte plin s' gueuye u: Il a minti po les trinte-deus dints di s' gueuye :
- Po-z ataker ls ôtes, il a todi l' gueuye tindowe : c' est èn acwereu, on cwereu d' margayes.
- côp d' gueuye : lawe (metchante parole).
- diner des côps d' gueuye : taper des lawes.
- On côp d' gueuyeest vite diné : si on n' si mwaistrixh nén, on discåze co bénrade les djins.
- Våt mî roter so les steules ki d' atraper des mwais côps d' gueuye u: Våt mî on côp d' trike k' on côp d' gueuye : Ene mwaijhe parole pout esse pus coixhante ki des coixheures fizikes.
(po les djins, sinse di "magnî")
- I fwait l' fene gueuye u: Rén n' est trop bon po s' gueuye u: C' est ene friyande gueuye : il inme bé d' bén magnî.
- Il a l' gueuye come li cou : il est schårdé (sins dints di dvant).
- Il a ene gueuye a pomper l' miere : il a ene tiesse k' on n' freut måy camaeråde avou lu.
- Il a l' gueuye pavêye : i magne bolant, et i n' si broûle nén.
- On dit eto : il a on palå d' fier.
- Afamêye gueuye ni cwire nén l' såce : cwand on-z a fwin, on magne did tot.
- Dimorer a setche gueuye : dimorer la sins k' on vs sieve a boere.
- Boere on vere al gueuye nete :
- boere sol hapå (raddiminnt).
- å djeu d' beyes, wadjî so on côp, et piede si wadjeure, et payî on hena å wangnant.
(po les djins, sinse di "vizaedje")
- fé ene gueuye d' etermint
- ramasser so s' gueuye : esse batou.
- Â ! m' viye gueuye ! : plaijhant arinnaedje po on camaeråde. On dit eto : vî strouk, vî scorion.
- dji lyi frè peter s' gueuye u: il årè des pougns e s' gueuye u: il årè ene mwin al gueuye u: dji lyi spiyrè s' gueuye : dijhêye po mancî ene sakî.
- dji lyi a clôs l' ouxh a s' gueuye : dji n' l' a nén leyî moussî.
- fote ès gueuye dins tot : ès meler did tot.
- I tchôke todi s' gueuye eyou k' ene troye ni tchôcreut nén s' cou : (foirt måhonteus) i s' mele di çou ki n' lyi rgåre nén. On dit eto : c' est on mele-tot.
- gueuye di witchet : figueure d' ene sakî k' a l' air malén come on rnåd et toursiveus.
- gueuye di mvé
(trô d' intrêye)
- i fåt tchåfer l' for pal gueuye : dijhêye a ene sakî k' a froed, po k' i boeve ene pitite gote po s' reschandi.
- gueuye di for : flamiche, dorêye ås poretes.
- gueuye di crapåd : (vî mot) (mot d' modleu) sôre di gretoe, come on coyî.
Parintaedje
[candjî](minme sourdant etimolodjike)
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- (po les biesses) : boke
- (po les djins, radoûcixhants mots pol sinse di "boke") : linwe, djaive, betch, gargolete, trape, magna
- (po les djins, radoûcixhants mots pol sinse di "vizaedje") : djaive, binete, figueure, makete, margolete, shofla, narene, mouzon
Ortografeyes
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]Co a rindjî : gueuye di pourcea : (sincieus) prognatisme supérieur; côper a gueuye di rinne : tailler en biseau; I fwait l' efet d' on grin d' avoenne dins l' gueuye d' on bådet : il passe inaperçu; tchanter a gueuye disployeye chanter à gorge déployée; Il a trop di gueuye : il parle à tort et à travers; fé ndaler s' gueuye : hâbler, cancanner, rapporter; måle gueuye : mauvaise langue; i minte plin s' gueuye : il ment comme il respire; diner des côps d' gueuye : déblatérer; friyande gueuye : gourmet; Il a l' gueuye come li cou : il est édenté; Il a ene gueuye a pomper l' miere : il est antipathique à souhait; gueuye di witchet : figure chafouine.
Codjowas
[candjî]gueuye
- indicatif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « gueuyî ».
- suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « gueuyî ».
- kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « gueuyî ».
- Dji gueuye bén on ptit côp d' tenawete; c' est pask' i fåt bén.
- I fåt todi k' i gueuye so les ôtes !
- Gueuye tant k' ti vous, valet ! dji frè todi çk' i m' plait
Ratournaedjes
[candjî]Waitîz eto
[candjî]Lijhoz l’ årtike gueuye so Wikipedia
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Mots ki s' prononcèt parey cåzu totavå
- Mots do walon d' on seu pî
- Sustantifs
- Motlî do walon po l' antomeye des biesses
- Mots do walon polant esse måhonteus
- Mots do walon avou des ratourneures
- Codjowas do walon
- Codjowas do cåzant d' l' Indicatif Prezintrece do walon
- Codjowas do rwaitant d' l' Indicatif Prezintrece do walon
- Codjowas do cåzant do Suddjonctif Prezintrece do walon
- Codjowas do rwaitant do Suddjonctif Prezintrece do walon
- Codjowas d' l' atôtchî do Cmandeu do walon